عملیات خارج نمودن مصدومین

عملیات خارج نمودن مجروح یا مصدوم از محلی که در آن محبوس شـده بـه پـنج مرحلـه تقسیم میشود :

دستیابی به مصدوم

انجام مراقبتهای فوری که با ادامه حیات او بستگی دارد

از بین بردن موانعی که او را در محل تصادف گیر انداخته است

آمادهسازی برای حرکت

حرکت

 دستیابی به مصدوم

دسترسی پیدا نمودن به مصدوم معمولاً مسئله مهمی را در تصادفات بهوجود نمی آورد، زیرا یا مصدوم به هنگام تصادف در اثر ضربه حاصله از خودرو به خارج پرتاب شـده، یـا بـا پـای خود از خودرو خارج گشته و یا به وسیله مسافران مجروح نشده و عابرین، از داخـل خـودرو به خارج کشیده شده است.
در تصادفات، بزرگترین عاملی که خروج عجولانه و گاهی خطرناک مصدوم را از داخـل لاشه خودرو الزام مینماید، خطر آتش سوزی است . به هر جهت، تجربـه نشـان داده اسـت، چنانچه خودرویی تا رسیدن پلیس یا نیروهای نجات آتش نگرفته باشد، احتمال آتشگیـری آن بسیار ضعیف است . اما به هر صورت قطع جریان برق خودرو و بررسـی وضـعیت بـاک و مسیر سوخت آن اولین گام در ایمن سازی محیط میباشد.
روش دسترسی به مجروح بستگی به موقعیـت و طـرز قـرار گـرفتن خـودرو و وضـعیت مصدوم در داخل آن دارد که البته دستیابی به مجروح ممکن است به سادگی بازکردن درب خودرو، یا به سختی برش و تکهتکه کردن خودرو در موقعیت دشوار کـاری باشـد، مـثلاً در سراشیبی یک دره یا گودال و . . .
ابزار و وسایلی که جهت نجات مصدوم به کار گرفته میشود، میباید با توجه به موقعیـت و وضعیت مصدوم و محل در نظر گرفته شود که این عمل ممکن اسـت بـا بـاز کـردن درب خودرو توسط نیروی دست، استفاده از اهرمها و دیلمها، بریدن سقف خودرو، شکسـتن و یـا درآوردن شیشـههـا ( درآوردن زوار روی لاسـتیک دور شیشـه) بلنـد نمـودن و جداســازی قسمتهایی از خودرو توسط جک یا کشیدن آن از عمق دره و غیره صورت گیرد.

انجام مراقبتهای فوری

مراقبتهای فوری زمانی شروع میگردد که اصولاً لازم بوده و مصدوم داخل خودرو محبوس شده باشد که این مراقبتها از هنگام دسترسی به مصدوم تا بعـد از آن ادامـه مـییابـد کـه عبارتند از :
الف) باز نگاه داشتن مجاری تنفسی
ب) کنترل خونریزیها
ج) بیحرکت کردن شکستگیها

رهایی از موانع

اگرچه در این مرحله هدف خروج مصدوم از داخل خودرو میباشد، ولی مساله مهـم از بـین بردن موانعی است که مانع حرکت دادن او از داخل خودرو میشود. جدا سـاختن خـودرو از مجروح، زمانی لزوم پیدا میکند که این قید و بندها موجب ایجاد ضایعهای جدید به هنگـام حرکت دادن و خارج نمودن وی نگردد.

آماده سازی برای حرکت

هنگامیاست که موانع داخل خودرو که مصدوم را به حالـت تعلیـق درآورده اسـت از میـان برداشته شده و تمام موانع بدنی در داخل و اطراف خودرو پاک گردیده اند، مجـروح بایسـتی برای حرکت دادن اولیه و در نهایت حمل به بیمارستان آماده گردد.
هدف این آمادگی دو نکته است :
الف) محافظت مجروح از ایجاد جراحات بیشتر به هنگام حرکت
ب ) سهولت انتقال تا حد امکان
شکستگیها بایستی حتی الامکان بیحرکت گردیده و زخمها پانسمان شـونده و بـطـور خلاصه مجروح را طوری بستهبندی کرد تـا بتـوان آن را بـدون خطـر از جـا بلنـد نمـوده و حرکت داد.
ج) حرکت از داخل خودرو
حرکت مصدوم از داخل خودرو و حمل به آمبولانس ممکن است آنقدر ساده باشد که به او کمک کنیم تا با پای خود از خودرو پیاده شده و به سمت آمبولانس حرکت کند و یـا تـا آن حد مشکل باشد که مجبور شویم او را روی یک تخته فقراتـی از محـل خـارج نمـوده و سرتاسر دامنه تپهای پر از گل و لای و تیغ و بوته را در آن حال طی کنـیم و یـا مصـدوم را توسط بهکارگیری از تجهیزات کمکی از دره به بـالا و یـا بـه پـایین هـدایت نمـاییم تـا بـه آمبولانس برسانیم.

مشکلات خاص

دستیابی، رهایی از موانع و حرکت دادن مصدوم از داخـل خـودرو، دارای مشـکلات خاصـی است که لازم به اجرای دستورالعملهای ویژهای نیز میباشد.بکار بردن روشهای دسترسی به مصدوم و بازنمودن بندهای دور و اطـراف مجـروح از بقایای خودرو در هم شکسته، مستلزم وجود عقلی سلیم و نیـروی ابتکـار خاصـی اسـت تـا بتوان از امکانات و وسایل موجود برای این کار حداکثر بهرهبرداری را نمود. هرچند حـوادث خودرو، کاملاً با یکدیگر شبیه نیستند، با این حال نقاط مشترک بسیاری بـین آنهـا موجـود است.
تاباندن نور و روشنایی در درجه اول اهمیت قرار دارد، زیرا کار کردن در تاریکی و با نـور ناکافی، در حالی که جان مجروحین در معرض خطر قـرار دارد، دشـوار و گـاهی غیـرممکن است. (نورافکنها باید قوی و بهطور موازی از را ه دور به محل حادثه تابانده شود .)

دستیابی و رهایی از موانع

در این مرحله ضروری است حداکثر احتیاط و مراقبت را در مورد مصدوم عمل نمـود، زیـرا دراین مواقع لوازم و ابزارهای مورد استفاده بسیار نزدیک به بدن وی به کار میرود.
گرما، سر و صدا، جزء عواملی هستند که ضمن به کارگیری از تجهیزات ب هوجود میآیند و احتمال ایجاد جراحت تازهای دراین هنگام برای مصدوم وجود دارد که لازم است همـواره توجه شود تا وضعیت او از آنچه هست وخیم تر نگردد . دسترسـی پیـدا کـردن بـه مصـدوم میتواند از طریق دربها، شیشهها، صندوق عقب و عقب کشیدن صندلیها، سقف و… انجام پذیرد . پس از آنکه به مصدوم دسترسی حاصل شد و مشغول بر طرف کردن قید و بنـدهای اطراف او شدیم، میباید همچنان که قسمتهای مختلف بدن او در اختیـار قـرار مـیگیـرد مراقبتهای لازم را جهت آن قسمتها اعمال نماییم.
(داشتن معلومات کلی از علم مکانیک و آشنایی و شناخت با طرز کار لوازم و تجهیـزات،کمک مؤثری در دستیابی و آزاد نمودن مجروح میباشد استفاده از دیلم و میلههای آهنی و فلزی توپر جهت بکارگیری از خاصـیت اهر مـی آنهـا بـه طور دستی بیش از همه موارد لازم میباشد؛ بهطوری که با بکارگیری این میله هـای آهنـی دربها به راحتی باز میگردند و یا مدخلی را به خودرو میگشایند. چنانچه اهرمهای بلند را نتوان بین زوار درب قرار داد، باید ابتدا از اهرمهای نازکتر اسـتفاده شـود؛ زیـرا اهـرم هـای نازکتر درب را کمی جابجا کرده و پس از آن میتوان اهرمهای اصلی را داخل گردانید و بـا اعمال فشار، سبب کندن درب و بازکردن آن تا انتها و یا حتی درآوردن درب از لولاها شد. 

چنانچه نیروی بازوی اهرم برای انجام این کار کافی نبود، مـیتـوان از اسـپیریدر ( ۱ بـاز کننده ) و کاتر ( ۲ برنده ) و بازوهای آهنی استفاده نمود (برای اینکه از وسایلی جهت بـازکردن درب استفاده کنیم، ابتدا لازم است فضایی در محل مورد لزوم ایجاد نماییم).

پس از اینکه یک درب بسته شده از لولا باز گردید، بایستی آن را از جا درآورده و یـا از محل لولا خارج ساخت تا کاملاً از سر راه برداشته شود.
یکی از مشکلاتی که در این قبیل مواقع با آن روبرو میشویم، وجود قفل ایمنی است که در بعضی خودروها نصب گردیده و از بازشدن قفل درب با نیروی اهرم جلوگیری مـینمایـد .
برای باز کردن این دربها لازم است قفل و پیچ مهره مخصوص آن را کاملاً برش دهـیم تـا بتوانیم درب را باز کنیم.
دراین خصوص روشی که ب هکار گرفته میشود این است که اطراف قفل یا دستگیره را به صورت نیم دایرهای بریده و ورقه آهن را به خارج برگردانیم؛ در نتیجه به قفل دسترسی پیدا میشود (دکمه درب معمولاً درب را ب مه وسیله یک یله فلزی یا یک صفحه آهنـی از داخـل قفل میکند و ارتباطی با قفل درب ندارد .) سپس ضـربه محکمـی بـه قفـل درب در ناحیـه ستون آهنی کنار درب زده میشود که در اثر ضربه چکش، میله قفل از محل خارج شـده و با از بین رفتن فشار، اجازه بازشدن درب خودرو را میدهد.
جهت آزاد سازی مجروحین، گاهی مجبور به بلند کـردن و کشـیدن ماشـین هسـتیم و گاهی نیز بایستی قطعات خودرو را از یکدیگر جدا سازیم . البته در ای ،ن راستا تسلط و تبحـر در روش بریدن از ایجاد خسارت بدنی جدید به مجروح یا محبوسین جلوگیری خواهد نمود.
در وضعیتی که خودرو در هنگام تصادف به پهلو چرخیده باشد، دستیابی به مصـدوم یـا فرد محبوس شده از طریق یکی از دربها و پنجـرههـا جهـت بررسـی وضـعیت وی و ارائـه کمکهای اولیه صورت میپذیرد . اما گاهی خارج ساختن مصدوم از این طریـق میسـر ولـی مشکل میباشد که دراین حال میتوان قسمت بالای خودرو را به سمت پایین چرخانده، تـا با بریدن زوارها یا پایههای ستون دربها، مصدوم را خـارج سـاخت . البتـه در صـورت نبـود تجهیزات هیدرولیک یا پنوماتیک، بریدناین ستونها را میتـوان بـه وسـیله اره برقـی و یـا توسط کاربید به آهستگی و حتی به وسیله یک اره موتوری آهن بر دوار انجام داد.
در این نوع عملیات، در صورتی که بنزین یا انواع مواد سریع الاشتعال دیگـر بـه اطـراف پاشیده شده باشد، به علت ایجاد جرقه، ضروری است با احتیاط بیشتری اقدام نمود.
چنانچه نیاز به برش سقف خودرو باشد، میتوان از یک قلم و چکش پنوماتیک یا قیچی هیدرولیک و حتی در صورت نبودن ابزا ،ر فوق از یک قلم و چکش معمولی استفاده نمود.
توجه شود هنگامیکه با اره برقی یا موتوری پایهها و ستونهای ماشین بریده مـی شـود، لازم است روی مصدوم را با پتوی نسوز پوشانید تا از وارد شدن آسـیب بعـدی بـه مجـروح جلوگیری گردد ( سقف پس از بریدن ستونها به راحتی به پایین میآید که پس از آن جـدا کردن لایه زیری که از جنس مشمع است، کار دشواری نمیباشد).

قلم و چکشی که به طریق دست ساز و ابتکاری از یک نصف فنر ماشین که یـک طـرف آن تیز و طرف دیگر با لاستیک محکم بسته شده است، دارای محاسن زیادی از جمله عـدم ایجاد جرقه میباشد و عملکرد آن مانند بازکردن درب قوطیهای روغـن نبـاتی یـا کنسـرو بازکن است.
گاهی موقعیت اقتضا میکند در صورت وجود وسایل کششی از دستگاه وینچ و یا تیفور به منظور بازکردن و کندن دربهای سخت بازشو و قسمتهای مچاله شده ماشین اسـتفاده کرد و یا حتی اگر صندلی راننده را به داشبورد چسبانده باشد، میتوان از وینچ ماشین هـای نجات جهت جدا کردن فرد محبوس شده استفاده کرد؛ این کار بـا شکسـتن شیشـه عقـب اتومبیل به منظور عبور کابل بکسل انجام میپذیرد . البته قبلاً میباید پیچهای زیر صندلی و کشویی آنرا از کف شل کرده و با عبور زنجیری به دور صندلی و اتصال بـه کابـل کشـنده، عملیات را به آرامی با کشش ملایم و یکنواخت آغاز نمود . همچنین باید هر دو عامل کشنده و ماشین در حالت کشش قرار گرفته، قبلاً به جایی ثابت شـده باشـند کـه حتـی مـیتـوان توسط قرار دادن الوار و تختههای قوی در حد فاصل یکدیگر به عنوان تکیهگاه این کار را به انجام رسانید.
بهتر است همواره هنگام انجام عملیات، یکی از نجاتگران از داخل مراقـب سـر و گـردن فرد مصدوم باشد، زیرا دراین قبیل حوادث احتمال شکستگی سر و گردن و ستون مهـره هـا زیاد است و در صورت احتمال آسیب پس از آزادسازی مصدوم، حتماً باید از تختـه کوچـک فقراتی استفاده کرد و قبل از حرکت از داخل ماشـین، فـرد آسـیب دیـده را روی آن ثابـت نمود.

روش کار بهاین ترتیب است که در ابتدا یکی از افراد در داخل خـودرو از سـر و گـردن فرد آسیب دیده محافظت نموده تا آتل گردن بسته شود و همین طور به مراقبت ادامه داده تا تخته فقراتی به یکی از روشهای ممکن به پشت مصدوم لغزانده شود و پس از آن ابتـدا پیشانی و چانه را به آن ثابت کرده و سپس توسط تسمه مخصوص آن بـا عبـور از منافـذ از قبل تعیین شده در روی سطح تخته فقراتی، فرد مجروح را ثابت و بستهبندی میکنیم.
از موارد مهمیکه باید به هنگام حمل مجروح در نظر داشـت، بسـتهبنـدی صـحیح وی قبل از حرکت میباشد . گاهی برای خارج نمودن مصدوم زیر ماشین، در صورتیکه نتوان بـه وی دسترسی داشت، میتوان از وسایل ابتکاری استفاده کرد . یکی ازای ،ن وسایل طنـابی بـه طول ۳ متر و قطر ۲/۵ سانتیمتر است که دارای گیرهای در وسط آن میباشد. این طناب به صورت مدور است و با عبور از روی سـینه و قفـل کـردن زیـر بغـل، مصـدوم را بـه صـورت کشیدن از زیر ماشین دور کرده و پس از آن میتوان او را بر روی برانکـارد هـدایت کـرده و لغزانید.
نکتهای که در تصادفات قابل توجه میباشد این است که حتی الامکـان در صـورتی کـه خطری برای دیگر وسایط نقلیه وجود نداشته باشد، جهت بررسیهای جرم شناسی از جابجا کردن خودروها ،خودداری گردد مگر اینکه با صلاحدید مأمورین راهنمایی و رانندگی باشد.
از دیگر وسایلی که ممکن است در تصادفات مورد استفاده قرار گیـرد، جـکهـای بـادی میباشند که خود جکهای بادی شامل انواع مختلف زیر هستند:
انواع بالشتگی و نوع بشکهای که برای جابجایی از زمـین و یـا ایجـاد کشـش همـراه بـا استفاده از تسمههای مخصوص میباشند، یعنی ابتدا تسمه را ما بین دو نقطه میبندیم و از زیر آن جک بالشتگی را رد میکنیم و سـپس توسـط بـاد، کشـش مـورد نیـاز را بـه وجـود میآوریم . ازاین وسیله برای جلوگیری از نشت مواد سوختی و شیمیایی استفاده میشود.