کمکهای اولیه به شخص برق گرفته

اگر شخصی توسط برق دچار سوختگی یا شوک شده باشد چه کاری باید انجام داد ؟
مراحل نجات شخص برق گرفته از مدار برق
۱ -قطع مدار برق
۲ -رها کردن از مدار
۳ -تنفس مصنوعی و ماساژ قلبی
۴ -رساندن به پزشک
مدار جریان الکتریکی را در صورتی که قربانی هنوز در تماس با مدار برق دار قرار دارد ببندید یا قطع کنید.
در حالی که این کار را انجام می دهید از افراد دیگر در خواست کمـک کنیـد اگـر شـما نمـی توانیـد بـه سرعت به سوییچ یا کلید دست پیدا کنید قربانی را با استفاده از چیزهایی کـه الکتریـسیته را انتقـال نمی دهند مانند چوب خشک ،کمربند،چکمه حریق،دستکش عایق و غیره از مدار جدا کنید .
اگر فرد هنوز در تماس بامدار الکتریکی قرار دارد او را لمس نکنید . شما دوسـت نداریـد کـه ماننـد وی قربانی باشید
وقتی با اورژانس تماس گرفته می شود شما باید پیش فرد بمانید اگر فرد نفس نمی کشد ،ضربان قلب ندارد ، یا به شدت آسیب دیده است،عملکرد سریع تیم پزشکی بهترین شانس برای نجات فرد می باشد.
اگر قربانی هوشیار باشد ،به قربانی بگویید که حرکت نکند چرا که امکان دارد که شوک باعث جراحـات شدید شود که به راحتی قابل تشخیص نباشد .
اگر فرد دچار خونریزی شدید شده بود ،پارچه ای یا باندی را بر روی زخم قرار داده و فشار دهید اگـر زخم در دست یا پا ایجاد شده بود در حالی که زخم را فشار می دهید ،آن عضو را بلند کنید . قربـانی را گرم نگاه دارید و با وی صحبت کنید.
اگر قربانی بیهوش است علائم تنفسی وی را برر سی کنید وقتی این کار را انجام می دهید،قربانی را تا حد امکان کم حرکت دهید اگر قربانی نفس نمی کشد ،افرادی که آموزش CPR را دیده اند باید تـنفس مصنوعی را شروع کنند سپس بررسی کنید و ببینید که آیا قربانی ضـربان دارد . عملکـرد شـما بایـد
سریع و موثر باشد . CPR باید ظرف مدت ۴ دقیقه از وقوع شوک انجام گیرد .

قطع برق و رها کردن از مدار

اولین اقدام قطع برق از فیوز یا پریز است و در ولتاژ کـم بوسـیله عـایق مثـل چـوب خـشک ،پارچـه، روزنامه ، طناب خشک ،لاستیک و لباس ضخیم سیم را از برق و مـصدوم قطـع نمـوده فـوراً عملیـات نجات را انجام می ده یم ولی در ولتاژ های بالا نبایستی حتی تا فاصله ۱۵ متری نزدیک شود زیـرا کـه خودش نیز قربانی می گردد ،لذا بایستی جریان را بطور کلی قطع کـرد و هـیچ اقـدام بجـز آن و بکـار بردن عایق های ضخیم اثری ندارد .

عملیات نجات مشتمل بر باز نگه داری مجاری تنفسی و تنفس مصنوعی فوری در مورد قطع تـنفس و اکسیژناسیون بموقع ۷۵ %برق گرفتگان را نجات می دهد . پاها بالا یا بدن در شیب قرار گیـرد . ماسـاژ خارجی به قلب در صورت توقف ضربان قلب است . برق گرفته ها غالباً فیبریلاسـیون بطنـی دارنـد وباید فوراً ماساژ خارجی توام تنفس مصنوعی داده شود سوختگی های برق را پانسمان نمائیم .

مسیر عبور جریان خطرات برق و اثرات برق گرفتگی در بدن انسان

تعریف برق گرفتگی: به عبور جریان برق از بدن انسان و ایجـاد لـرزش در عـضلات قلـب ، فلـج مرکـز تنفسی در بصل النخاع و یا ایجاد هر دو نوع آسیب برق گرفتگی گویند.
علل برق گرفتگی فرسودگی کابل ها و عایق نبودن صحیح لوازم ، تجهیزات برقی و سیم کشی غلط و استفاده از لوله های فلزی و سیم افشان و فقدان سیستم ارت است. 
سیستم توزیع انرژی الکتریکی که سیستم ارت آن در فواصل مختلف شهر ارت شده است ایـن اعتمـاد را بر قرار می نماید که ولتاژهای ایجاد شده در کلیه قطعات فلزی سـاختمان و بـرق گیرهـا در مواقـع خطر همیشه برابر صفر بوده و سنجش و آزمایش ها ی آن با قوانین و استانداردهای معتبر مطابقـت دارد.
جریان و فشار برق در بدن انسان در نقاطی که مقاومت اهمی بدن کمتر است بیشتر و راحت تر جریان می یابد و سعی دارد که این موانع را برطرف کند چنانچه این موانع مقاومت کافی در مقابل فشار برق ( ولتاژ وارده ) را نداشته باشند جریان برق باعث متلاشـی شـدن و سـوختن و بـه آتـش کـشیدن و برطرف کردن موانع خواهد شد (مانند سوختن فیوز ).

ساختمان بدن انسان و هر موجود زنده در مق ابل جریان برق دارای مقاومت های متعددی است کـه بـه طور ساده در شکل زیر مشاهده می شود . کل مقاومت بـدن انـسان مـساوی بـا مجمـوع کـل مقاومـت هاست.

R١+R٢+R٣+R۴+R۵+R۶+R٧+R٨+R٩ = £ R

کمترین مقاومت بدن انسان در عضلات و ماهیچه ها و
آئورت و حساس ترین و ظریفترین آنها دریچـه هـای
قلب ،کبد ،کلیه ،ریه و غده تیروئید هستند.
بزرگترین مقاومت ها پوست بدن و سپس مـویرگ هـا
هستند که اینها نیز در برابر شدت بالای جریان دچـار
سوختگی های ناگوار می شوند.

سوختگی های ناشی از برق گرفتگی در ولتاژهای زیاد معمولاً عمقـی بـوده و بـا درد و عفونـت زیـاد همراه است و مداوای آن نیز مشکل و بعضاً غیرقابل درمان خواهد بود . حداکثر جریان متناوب که هیچتخریبی در بافت های بدن انسان ایجاد نکند ۳۰mA  در مدت ۲۰msec  تعیین شده است.

مقدار جریان

اگر جریان مستقیمی که از بدن انسان عبور می کند بیش از ۰/۵۰ آمپر باشد( ۵۰ میلی آمپر) برای اغلب افراد خطرناک است و در مقابل عبور جریان متناوب بخاطر اینکه مقاومت بدن خیلـی کمتـر مـی شـود بعلت تغییر مداوم جهت جریان ضربات وارد بر سلسله اعصاب شدیدتر است به این جهت عبور ۰/۰۲۵ آمپر در فرکانس ۲۵ تا ۱۰ و ده میلی آمپر در فرکانس ۵۰ تا ۶۰ هرتز بطور کلی شدت جریان الکتریکـی بستگی به مقاومت بدن و مقدار فشار الکتریکی دارد.

مدت تاثیر جریان

مدت تاثیر جریان بر بدن انسان از عوامل مهمی محسوب شده و متغیر می باشد مقاومـت بـدن انـسان بستگی بدین مدت دارد . با عبور شدت جریان گرما ازدیاد پیدا نموده مقاومت کم گشته و طبقه شـاخی پوست سوراخ می شود . در صورتی که مدت عبور جریان خیلی کم باشد تاثیر آن بـستگی بـه وضـع فعالیت قلب در زمان عبور جریان دارد زیرا در مدت ۰/۱ ثانیه که قلب انبساط و انقباض پیدا می نمایـد حساسیت آن در مقابل جریان ازدیاد پیدا می نماید . بنابراین اگر عبور جریان الکتریسیته از یک ثانیـه بیشتر بطول انجامد تطابق همان حساسیت قبلی را می توان پیش بینی نمود .

مسیر عبور جریان الکتریکی در بدن

مسیر عبور جریان در شدت آسیب های ناشی از برق گرفتگی بسیار موثر و مهم می باشد زیـرا ممکـن است جریان از محلی عبور نماید که از کار افتادن سیستم تنفسی یا اخـتلال در کـار قلـب و یـا هـر دو حالت را به دنبال داشته باشد ، شکل های ۱ تا ۹ نمونه هایی از حالات ممکن در برق گرفتگـی را نـشان می دهند.
و در جریان برق به سر و خروج از پاها ( شکل ۶ ) خطرناکترین حالت را بوجود می آورد زیرا به دلیـل قرار گرفتن مغز ، قلب و ریه در مسیر جریان ، شخص برق گرفته دچار آسیب های بیشتری خواهد شد.

به عقیده اغلب محققین مسیر جریان مصدوم کننده خیلی مهم است زیرا ممکن است این جریان از قلـب و سیستم تنفسی و یا مغز عبور نماید و یا ممکن است بدون عبور از مغـز و یـا قلـب اخـتلالا ت مراکـز عصبی را سبب شود در تجاربی که شده دو الکترود ورودی و خروجی را به یک قسمت از بدن متـصل 
کرده و مشاهده نموده اند که عبور جریان فقط در یک قسمت از بدن ( مثلاً یک پـا ) باعـث مـرگ شـده است . زیرا مقدار جریانی که از بدن در اثر تماس نقاط مختلف بدن با مقاومت الکتریکی همان مسیر در محل ورود و خروج بستگی مستقیم دارد ، که در شکل زیر مقدار مقاومت نقاط مختلـف بـدن مـشخص شده است . مسیر هر دو دست که ریه و قلب در معرض برق گرفتگی قـرار گرفتـه و خطـر خفگـی هـم همراه خواهد داشت بسیار خطرناک می باشد و بهمین دلیل همیشه توصیه می شود حتـ ی المقـدور در هنگام وجود خطر برق گرفتگی از یک دست استفاده شود .
شوک الکتریکی موجب آسیب ها و عوارضی می شود که تند تپش مربوط به مقـدار و شـدت جریـان برق عبوری از بدن است جریانات ضعیف و ملایم معمولاً خطرناک نیست ولی جریانهای قوی تر ممکن است پرتاب ، فلج تنفسی ، توقف حرکات قلبی و سوختگی های شدید ایجاد نماید.
جریانهای فشار قوی بیشتر از ۵۰۰ ولت براحتی می تواند از سرپوشهای معمولی یا سیمها عبور کنـد و با نزدیک شدن فرد به جریان موجب پرتاب شدید ، هلاکت فوری با جرقه آتش سوختگی هـای شـدید درجه پنجی شود که تمام سلولهای بدن ر ا می سوزاند و شوک و مرگ آنی را به خاطر خرابی سلولهای سیستم عصبی پیش می آورد .

انتقال مصدوم

در هر حادثه ممکن است پس از قطع برق , شخص حادثه دیده نجات کامل یابد و هیچ احتیاجی به رهـا کردن از مدار یا تنفس مصنوعی نداشته باشد . در این صورت شخص نجات دهنده باید مـو رد چهـارم ,یعنی رسانیدن به پزشک را حتما انجام دهد , زیرا ممکن است برای مدت کوتاهی وقفه قلبی یـا وقفـهُ 
تنفسی مصدوم برطرف شود , ولی پس از مدت زمانی دوباره تشدید گردد یا در موقع رفتن به منزل و استراحت کردن دچار ناراحتی قلبی یا تنفسی شود و حتی فوت کند . پس باید در هـر مرحلـه شـخص برق گرفته را به پزشک رسانده , حتی در حادثه های برق گرفتگی که منجر به سوختگی قسمتی جزئـی 
از بدن شده باشد.

تاثیر شدت جریان های مختلف روی بدن:

۱ -جریان متناوب از صفر تا ۲۵ میلی آمپر و جریان مستقیم از صفر ۸۰ میلـی آمپـر باعـث گرفتگـی عضلات می شود .
۲ -جریان متناوب از ۲۵ تا ۸۰ و جریان مستقیم از ۸۰ تـا ۳۰۰ میلـی آمپـر سـبب ایجـاد فراموشـی و نامنظم شدن حرکات قلب می شود و امکان ایستادن قلب نیز وجود دارد.
۳ -جریان متناوب بالاتر از ۸۰ میلی آمپر و جریان مستقیم از ۳۰۰ میلی آمپر تا ۸ آمپر باعث ایستادن قلب و مرگ می شود . این حدود خطرناکترین مقدار جریان است.
۴ -جریان هایی از ۸ تا ۱۵۰ آمپر باعث پختگی عضلات و سوختگی پوست می شود ولی بندرت باعث ایستادن قلب می گردد.
۵ -ادامه عبور جریان مستقیم باعث تجزیه خون و فاسد شدن عضلات شده و خطر مرگ حتمی است.
۶ -بطور کلی عبور جریان مستقیم بیش از ۵۰ میلی آمپر برای اغلب افراد خطرناک اسـت امـا عبـور جریان متناوب از بدن به علت تغییر مداوم جریان و کم بودن مقاومـت در برابـر جریـان متنـاوب نسبت به جریان مستقیم خطرناکتر است.

آگاه سازی عمومی:

نصب پوستر و پلاکارد در نقاط فشار قوی و صاعقه خیـز دوری از نقـاط خطـر نظیـر دکلهـا بخـاطر هدایت برق ، دوری از قله ، تپه و زیر درختان هنگام صاعقه بررسی مرتـب لـوازم الکتریکـی منـزل و عایق بندی سیمها ،دست نزدن به اجسام شکوک و برق دار است . اگر لازم است آزمایش شود با پـشت
دست انجام شود ،زیرا که عضلات کف دست بعکس عضلات پشت دست سبب انقبـا ض و شـدت بـرق گرفتگی می شود .
موقع طوفان و رعد برق به نقاط مرتفع پناه نبرده بلکه هر جائی که هستند روی زمین دراز بکـشند و اگر وسیله فلزی از قبیل پول ،چاقو ،ساعت و غیره دارنـد از خـود دور نمائیـد و نزدیـک تیـر تلفـن و تلگراف و درخت و خانه ای که تنها در جائی ساخته شده نایستند.

تدوین: روح اله محمدی

سازمان آتش نشانی و خدمات ایمنی شهرداری تهران حوزه معاونت آموزش و تربیت بدنی