بررسی نقش زنان در کاهش پسماند خانگی
بررسی نقش زنان در کاهش پسماند خانگی
اصل بیستم بیانیه ریو “بانوان سهمی حیاتی در نحوه بهره برداری و توسعه زیست محیطی دارند، لذا مشارکت همه جانبه آنها برای دستیابی به توسعه پایدار ضروری است. “
مقدمه
یکی از اصول راهبردی مدیریت پسماند در اجرای طرح کاهش تولید و تفکیک پسماند خانگی، ضرورت فرهنگ مصرف افرادی است که هریک از آنها با اثرگذاری برطیف وسیعی از افراد جامعه درکاهش تولید و تفکیک پسماندهای خانگی از مبدا موثرند. پیاده سازی مدیریت پسماند بدون درنظر گرفتن اهمیت نقش فرهنگ زنان که تولید کننده اصلی پسماند خانگی می باشد عملا غیرممکن است. از این رو می توان با بکارگیری شعار صرفه جویی امروز ، خودکفایی فردا ، الگوها و هنجارهای مصرفی در جهت عدم اسراف و رفتارهای مشارکتی ، فرهنگ سازی شود تا بستری مناسب برای کاهش هزینه ها و بهبود مدیریت پسماند فراهم آورد.
خانه محل امنی است که در آن افراد خانواده سعی بر آماده کردن محیطی آرام دارند تا با یکدیگر زندگی سالمی داشته باشند یکی از معیارهای یک خانواده سالم و آرام داشتن محیطی پاکیزه و بهداشتی است تا در این محیط ، سلامت جسمانی و روانی خانواده حفظ شود.
ﺗﻮﻟﯿﺪ زﺑﺎﻟﻪ ﭼﻪ در ﺧﺎﻧﻪ و ﭼﻪ در ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻓﻀﺎی ﺑﺴﯿﺎری را اﺷﻐﺎل ﮐﺮده و ﺗﺒﺪﯾﻞ ﺑﻪ ﻣﻨﺒﻊ ﺑﺴﯿﺎری از ﺑﯿﻤﺎریﻫﺎ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ ﭼﺮا ﮐﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﭼﻨﺪ ﮐﯿﻠﻮﮔﺮم از زﺑﺎﻟﻪﻫﺎی ﻣﺘﻌﻔﻦ ﻣﯽﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺳﺒﺐ ﺷﯿﻮع ﺑﯿﻤﺎریﻫﺎی ﺑﺴﯿﺎر ﺧﻄﺮﻧﺎک ﺷﻮد. خانواده نمونه‌ای از جامعه است که در آن زندگی می‌کنیم اگر خانواده به عنوان عضو اصلی جامعه بزرگ در زمینه سالم‌سازی احساس مسئولیت کند، جامعه‌ای سالم خواهیم داشت. در همین راستا، نقش مدیریت پسماندها در منزل توسط زنان خانه‌دار اهمیت ویژه‌ای دارد. زنان نخستین آموزگار و شکل دهندۀ شخصیت اصلی کودکانند. در سالهای اولیه دوران آموزش ابتدایی هم، معمولاً آموزگاران کودکان، زنان هستند. بنابراین هر چه آگاهی زنان افزایش یابد، جامعه به سوی ترقی و پیشرفت گام خواهد برداشت. خوشبختانه زنان کشور ما در زمینه های اجتماعی و فرهنگی، بسیاری از دانستنیها را میدانند. اما متأسفانه به مسائل محیط زیست آن چنان که باید اهمیت داده نشده است لازم است تا با بازگویی نکته هایی مرتبط با حفظ محیط زیست، دانستنیهای لازم را در اینباره در اختیار آموزگاران اصلی جامعه قرار دهیم.
پسماند
پسماند اصطلاحاً به مواد زائد جامد، نیمه جامد یا مایعی گفته می شود که ظاهرا بدون استفاده و دور ریز گفته می شود. پسماند خانگی شاید مهمترین بخش پسماند محسوب می شوند که در صورت تفکیک و مدیریت صحیح می توان بخشی از سرمایه های ملی را باز گرداند. امروزه به دلیل افزایش جمعیت، پسماند های شهرها نیز افزایش یافته است .
پسماند های خانگی عبارتند از : پسمانده های مواد خوراکی، کاغذ، شیشه، فلزات، پلاستیک، پارچه و غیره. قسمت عمده ای از پسماند های خانگی را پسمانده های گیاهی و حیوانی مثل پسمانده سبزی ها، پوست و ضایعات میوه و استخوان و ضایعات گوشت و مرغ و ماهی تشکیل می دهند که پسماند تر به حساب می آید. کاغذ و مقوا اعم از روزنامه، کتاب، دفتر و کاغذ بسته بندی نیز بخش بزرگ دیگری از پسماندخانگی را تشکیل می دهد.انواع پلاستیک، ظروف یکبار مصرف، اسباب بازی و قوطی های فلزی و شیشه ای نیز بخشی از پسماند های منازل است. با استفاده صحیح و بهینه از مواد و کالاها می توان علاوه بر صرفه جویی در هزینه خانواده، مصرف مواد اولیه و انرژی، مقدار کمتری هم پسماند تولید کنیم و البته جداسازی مواد تشکیل دهنده پسماند برای بازیافت کردن آن ها یکی از نکات مهم در مدیریت پسماند خانگی است.
مدیریت پسماند
با افزایش آگاهی و رواج فرهنگ محیط زیست امروزه بسیارى از زنان مى دانند که محیط زیست در همه جا مورد بهره بردارى بیش از حد قرار مى گیرد. از آلودگى آب و هوا و خاک و شایع شدن بیماریهاى سرطانى و … اطلاع دارند . آنان مى دانند بدون امنیت زیست محیطى جهانى، امنیت ملى وجود نخواهد داشت و براى بقا در طبیعت باید از قوانین آن پیروى کرد و باید در شیوه هاى زندگى تغییراتى به وجود آورد . در واقع تغییر الگوى مصرف و روى آورى به درست مصرف کردن کالاها، انرژى و منابع، بنیادى ترین رویکرد براى مقابله با موج مصرف، تخریب محیط زیست و آلودگى به شمار می آید.
زن به عنوان همسر، مادر، مدیر برنامه ریز خانواده و کسى که نقش اصلى را در تنظیم خرید و چگونگى مصرف به عهده دارد، و نیز به عنوان مربى، فرهنگساز نسل آینده و سرانجام به عنوان پیوند دهنده کودکان به خانه و جامعه میتواند نقش بسیار مهمى در تغییر الگوى مصرف و در نتیجه کاهش آلودگى داشته باشد. راهکارهاى کاهش مصرف عبارتند از ارتقاى سطح آگاهى زنان با مصرف صحیح؛کاهش میزان سمى بودن پسماند هاى خانگى و کاهش مصرف کالاهاى یکبار مصرف. ابزار زنان، آگاهى و خودباورى آنهاست . آنها باید بدانند که چگونه عمل کنند که سطح بهره ورى خانواده را افزایش و آلودگى محیط زیست را کاهش دهند.
زنان باید به نقش آموزش دهنده خود در مورد درست مصرف کردن و در نتیجه کاهش ضایعات واقف باشند. این در صورتى عملى است که زن در زند گى روزمره الگوى صحیحى از مصرف داشته باشد. در کشور ما الگوی خرید کالای مصرف بخصوص مواد خوراکی در خانواده ها بسیار ناصحیح بوده و نیاز به آموزش همگانی دارد لذا پیشنهاد می گردد آموزش داده شود که خانم ها با برنامه ریزى خاص خرید کنند.
زنان با تفکیک مواد زاید سمى خانگى از محل تولید و جمع آورى آنها به طور جداگانه تا حدى میزان سم شیرابه محل دفن پسماند را کاهش مى دهند. زیرا مخلوط کردن مواد زاید خطرناک خانگى مثل باتری های خانگی، ظروف پاک کننده، واکس،حشره کش، رنگ و مواد شیمیایى دیگر موجب تولید شیرابه سمى در محل دفن شده و آب و خاک را آلوده مى سازد. بنابراین با برنامه ریزى هاى مخصوص براى تفکیک و جمع آورى جداگانه مواد سمى خانگى مى توان تا حدى از آلودگى محیط زیست جلوگیرى کرد. استفاده از کالاهاى یکبارمصرف ضمن آنکه تولید مواد زاید را افزایش مى دهد، به محیط زیست نیز آسیب مى رساند. بنابراین با کاهش مصرف علاوه بر اینکه موجب حفاظت محیط زیست مى شویم، حجم ضایعات تولیدى را تا حد زیادى کاهش مى دهیم.
بازیافت
بازیافت به معنی استفاده از مواد مصرف شده برای تولید و ساخت مجدد همان کالا یا کالای قابل استفاده دیگر است، مثل ساخت کاغذ تازه از کاغذهای باطله و غیر قابل استفاده و جلوگیری از نابودی جنگل هایی که در تولید اکسیژن ، نقش به سزایی دارند. برای بازیافت پسماندها جداسازی و تفکیک از مبدا مواد قابل تجزیه مثل پسماند های آشپزخانه و مواد غذایی از سایر پسماند ها بسیار حائز اهمیت است زیرا اینگونه پسماندها را می توان با استفاده از سیستمهای مدرن به کود آلی (کمپوست) تبدیل نمود که برای اصلاح خاک و جبران مواد غذایی از دست رفته آن استفاده می کنند و جایگزین بسیار مناسبی برای کودهای شیمیایی می باشد. شیشه، کاغذ، پلاستیک و انواع فلزات نیز از بهترین مواد برای بازیافت هستند که می بایست بطور جداگانه جمع آوری و تحویل داده شوند. بطری شیشه ای ۱۰۰۰ سال به صورت پسماند در روی زمین قرار دارد. قوطی آلومینیومی بمدت ۵۰۰ سال هنوز هم به همان صورت باقی خواهد ماند.
اولین قدم در بازیابى پسماند جداسازى آن بر حسب جنس و نوع مو اد زاید است. با جدا سازى و تفکیک مواد از مبدأ تولید، علاوه بر اینکه سرمایه هاى ملى تلف نمى شود، بهداشت جامعه نیز رعایت مى گردد . در این مورد همکارى زنان مى تواند به طور چشمگیرى موثر باشد . قدم موثر در این راه آموزش و ترغیب زنان براى تفکیک اولیه مواد در منازل مى باشد. آلوده کردن معابر عمومى، در نهایت به شکلى دیگر بهداشت و تندرستى مردم را به خطر مى اندازند. اگر چنانچه کاغذها، مقوا، نایلون و پلاستیک توسط مردم به خصوص خانمهاى خانه دار به طور جداگانه و بدون مخلوط شدن با مواد دیگر مثل پسمانده مواد غذایى قابل فساد جمع آورى شود و با رعایت موازین بهداشتى به کارخانه هاى خمیر کاغذ، پلاستیک و یا نایلون انتقال یابند، به میزان بسیار بالایى بازیافت مواد امکانپذیر خواهد شد.
تفکیک از مبدا
بازیافت کاغذ
مصرف درست می تواند تا حد زیادی هزینه های خانواده و مصرف آب و انرژی را پایین بیاورد و از تولید بیش از اندازه پسماند جلوگیری کند. برای مدیریت پسماند های منزل در درجه اول مواد قابل تجزیه مثل پسمانده های آشپزخانه و مواد غذایی را از سایر مواد جدا کنید. این مواد بسرعت تجزیه شده و به طبیعت باز می گردد. پسمانده های گیاهی نیز به کود کمپوست تبدیل می شود. کیسه های پلاستیکی، ضایعات پلاستیکی و لوازم پلاستیکی شکسته را جمع آوری کنید و به ماموران بازیافت تحویل دهید. روزنامه ها و کاغذهای باطله و دفترچه های تمام شده مشق نیز قابل بازیافت است که باید جداسازی شود . همچنین شیشه های به درد نخور منزل علاوه بر قابلیت مجدد تبدیل به شیشه درصورت بازیافت، فضای دفن پسماند را نیز اشغال نمی کند . بنابراین شیشه ها را نیز در محل دیگری نگهداری کنید و وقتی انباشته شد آن را به ماموران بازیافت بدهید.
بهتر است تا حد ممکن از اسباب بازیها و لوازم باتری دار استفاده نکنید . باتری ها حاوی مواد سمی هستند و قرار گرفتن آن در دسترس بچه ها کار درستی نیست. از قرار دادن لامپهای سوخته در محلی که قابل شکستن است، خودداری کنید. مواد موجود درآنها بشدت آلاینده است. ظروف غذا را پس از تخلیه آب در سطل آشغال بریزید؛ زیرا سبب کاهش رطوبت در سطل پسماند می شود. با این روش کیسه های کمتری برای بسته بندی استفاده می شود . برای خرید نیز می توا نید از سا کهای پارچه ای که پارچه های موجود درخانه ساخته اید، استفاده کنید در صورت امکان در موقع خرید از پاکتهای کاغذی استفاده شود.
ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﺑﺎ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ رﯾﺰىﻫـﺎى ﻣﺨـﺼﻮص ﺑﺮاى ﺗﻔﮑﯿﮏ و ﺟﻤﻊآورى ﺟﺪاﮔﺎﻧﻪ ﻣﻮاد ﺳﻤﻰ ﺧﺎﻧﮕﻰ ﻣﻰﺗﻮان ﺗﺎ ﺣﺪى از آﻟﻮدﮔﻰ ﻣﺤﯿﻂ زﯾﺴﺖ ﺟﻠﻮﮔﯿﺮى ﮐﺮد. با آﮔﺎه سازی از مصرف ﺑﯽ روﯾﻪ، تولید ﻣﻮاد زاﯾﺪ و آﻟﻮدگی محیط زیست، ﻫﺮ ﺑﺎر از ﺧﻮد پرسیده شود که ﻣﺼﺮف اﯾﻦ ﻣﻮاد و اﻧﺮژی ﺗﺎ ﭼﻪ ﺣﺪ ﺿﺮوری اﺳﺖ. میزان تولید ﻣﻮاد زاید، ﻣﻘﺪار اﻧﺮژی مصرف شده تا ﭼﻪ میزان ﺑﺮ ﻣﺤﯿﻂ زﯾﺴﺖ و ﺑﻬﺪاﺷﺖ ﺟﺎﻣﻌﻪ اثر دارد و ﭼﻪ ﻫﺰﯾﻨﻪ ﻫﺎی ﺑﺮای رﻓﻊ آﻟﻮدﮔﯽ ﻧﺎﺷﯽ از آن ﻣﺼﺮف ﻣﯽ ﺷﻮد و ﻧﯿﺰ با دانش اﻟﮕﻮی ﻣﺼﺮف، ﺷﺎﯾﺪ ﺑﺴﯿﺎری ازﻣﺴﺎﯾﻞ ﻧﺎﺷﯽ از ورود آﻻﯾﻨﺪهﻫﺎ ﺑﻪ ﻣﺤﯿﻂ زﯾﺴﺖ ﺣﻞ ﺷﻮد .زﯾﺮا ﻓﺰوﻧﯽ ﻣﺼﺮف ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎی ﻓﺰوﻧﯽ ﺿﺎﯾﻌﺎت و آﻟﻮدﮔﯽ ﻣﺤﯿﻂ زﯾﺴﺖ اﺳﺖ و اﮔﺮ ﺗﺼﻤﯿﻢدارﯾﻢ ﮐﻪ در اﯾﻦ زﻣﯿﻨﻪ ﮐﻤﺘﺮ ﻧﻘﺶ آﻟﻮده ﮐﻨﻨﺪه داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﯿﻢ ﺑﺎﯾﺪ اﻟﮕﻮی ﻣﺼﺮف ﺻﺤﯿﺤﯽ ﺑﺮای ﺧﺎﻧﻮاده ﺗﻬﯿﻪ کرد.
ماندانا یاوری، مدرس ، مشاور ،کارشناس ارشد محیط زیست
دیدگاهتان را بنویسید
برای نوشتن دیدگاه باید وارد بشوید.