به کجا چنین شتابان؟

آتش سوزی غم انگیز و تکان دهنده در برج گرنفل لندن  زندگی تعدادی انسان بیگناه را به ورطه نابودی کشید و صدهانفر را بی خانمان کرد. بدون شک  ، تحقیقات، توصیه ها، تجدید نظرهاو انجام مراحل قانونی ازاقدامات مرسوم پس از هر فاجعه است اماهیچ کدام از این اقدامات، واقعیت را تغییر نمی دهد که این اولین بار نبوده و آخرین مرتبه نیز نخواهد بود که آتش سوزی با سرعت  غیر قابل کنترل طبقات یک ساختمان بلند مرتبه را یک به یک در نوردد.

در دنیا و به عنوان نمونه در بنگلادش، چین و دیگر نقاط ، تعدادی از آتش سوزی های صنعتی و مسکونی توأم با  سقوط ساختمان وجود داشته اند که سازندگان آنها،  استانداردها و مقررات ساختمان را دور زده و رعایت نکرده اند.

احداث  برج حدوداً  ۷۵ متری گرنفل سال از ۱۹۶۷ آغاز گردیده ودر سال ۱۹۷۰فاز اول به عنوان  بخشی از پروژه توسعه لانکستر راه اندازی شد. ادامه ساخت آن در سال ۱۹۷۲بوده که در سال ۱۹۷۴احداث بنا به اتمام می رسد. چهارطبقه اول این ساختمان شامل واحدهای اداری-تجاری ( مشتمل بر واحدهای اداری،  اتاق  ملاقات  ومهد  کودک) بوده  و ۲۰طبقه  مسکونی (هریک  از  طبقات   مسکونی شامل  ۶آپارتمان  و  در مجموع ۱۲۰واحدمسکونی) بر روی آن واقع شده بود.

بازسازی برج در سال ۲۰۱۲  آغاز و باهزینه حدود ۱۰ میلیون پوند در سال ۲۰۱۶ تکمیل شد. در عملیات بازسازی برج ، در سال ۲۰۱۶-۲۰۱۵  با هدف کاهش مصرف انرژی و عمدتاً  با این رویکرد، پنجره های دوجداره و همچنین بر روی دیوارهای بتنی آجری موجود، یک لایه فوم عایق حرارتی PIRو سپس یک لایه فاصله هوایی برای تهویه بین این لایه عایق حرارتی و نمای نهایی کامپوزیت آلومینیم با هسته پلی)اتیلنی(نصب شد. این نماکاری با هزینه ای در حدود ۲/۶  میلیون پوند انجام شد.

                                                         نمائی از برج ۲۴ طبقه گرنفل بعد از بازسازی و قبل از آتش سوزی

فیلم ویدئویی برج گرنفل همانند سایر آتش سوزی های مشابه در دبی، استرالیا، فرانسه و ایالات متحده آمریکا ،که چگونگی گسترش آتش سوزی را در خارج از ساختمان نشان می دهد، انگشت اتهام را به سمت ACM (مواد کامپوزیت آلومینیم) که بیشتر برای پوشش یک ساختمان  در یک تعمیر مجدد و نوسازی ساختمان به کار می رود، نشانه می گیرد. این پانل ها به اشکال مختلف در سراسر جهان مورد استفاده قرار می گیرند و برخی از آنها خطرناک تر از دیگران هستند.

گسترش استفاده از پانل های کامپوزیتی به دلیل ارزانی، وزن سبک و اجرای سریع ، برای پوشش دادن یک ساختمان به منظور ایجاد یک عایق حرارتی، نمای جدید و حفاظت ساختمان در برابر شرایط جوی فزونی گرفته است.. برخی از آنها در فرمت “ساندویچی” ساخته می شوند و دو ورقه فلزی در طرفین یک ماده  عایق قرار می گیرند. این ورقها معمولاً آلومینیمی یا فولادی هستند که برای مقاومت در برابر شرایط آب و هوائی استفاده می شوند. مواد عایق داخلی که در طی ۳۰ سال گذشته تغییرات زیادی کرده اند، شامل پلی استایرن (EPS)، پلی اورتان (PUR)، پلی ایزوسیانورات  (PIR)، فوم های فنل و الیاف معدنی هستند. ترکیبات EPS وPUR  دارای قابلیت احتراق زیادی هستند، اما حتی PIR نیز در دمای بالا می سوزد . این مواد موجب  انتشار گازهای سمی غلیظی شده  و مقدار زیادی انرژی برای کمک به گسترش آتش ایجاد می کنند.

از تحقیقات اولیه صورت گرفته  می توان به این نکته اشاره کرد که پانل های ACMکامپوزیت آلومینیمی که در برج گرنفل بکار رفته بودند ، در دماهای پایین قابل احتراق نیستند . لذا توجه بیشتر خود را روی موضوع مهمتری معطوف می کنیم و آن ، “اثر دودکش ” است.

به تمایل  به بالارفتن هوایا گازهای  دیگر که به سبب پایین بودن چگالی هوای گرم نسبت به هوای اطراف خود ایجاد می شود و در درون دودکش‌هایا گذرگاه‌های عمودی دیگر دیده می‌شود،” اثر دودکش” می‌گویند.

هوا بر اثر اختلاف در دماو فشار جا به جا می‌شود و هرچه اختلاف دما بیشتر باشد سرعت این جابجایی بیشتر خواهد بود. هوای گرم تمایل دارد رو به بالا حرکت کند و از راه خروجی سامانه‌های تهویه و روزنه‌های دیگر خارج شود و جای خود را به هوای سردی که از سطوح پایین‌تر می‌آید می‌دهد.

در این مبحث ، تمرکز ما بر روی ایجاد “اثر دودکش” است که در حدفاصل  بین پانل ها ونمای اصلی ساختمان به وجود می آید. به طور معمول، فاصله کمی بین پانل ها و ساختمان در نظر گرفته می شود تا اجازه تخلیه آب باران را بدهد.

گردآورنده: علیرضا یاوری