قسمتهای اصلی آسانسور 

آسانسور از سه قسمت اصلی تشکیل شده است:

۱.چاهک 

۲.کابین

۳.موتورخانه

چاهک

چاهک، فضایی دور بسته و عمود است که معمولاً تا ۱/۵ متر از سطح پـایینتـرین طبقـه، شروع شده و تا آخرین طبقه ادامه دارد و روی آن نیز اتاقک آسانسور قرار گرفته اسـت کـه در داخل آن، کابین آسانسور حرکت میکند . این چاهک، در هر طبقهای دارای دربی اسـت که به طور معمول قفل میباشد . چنانچه درب پایینتـرین طبقـه را هنگـامیکـه کـابین در طبقات بالایی است، باز کنیم با قطعات و متعلقات ذیل روبرو میشویم.

ابتدا در وسط چاهک توجه ما به یک وسیله ثابت جلب میشود که حدود ۸۰ سانتیمتر از زمین ارتفاع دارد و آن ضربه گیر کابین میباشد. به این دلیـل در مرکـز قـرار گرفتـه کـه 
چنانچه هیچ یک از تمهیدات ایمنی در مقابل سقوط عمل نکرد، هنگـام برخـورد کـابین بـا زمین تا حدودی از شدت ضربه آن گرفته شود و دلیل۸۰ سانتیمتر این است کـه چنانچـه شخصی هنگام سقوط در داخل کابین بود، با دراز کشـیدن در کـف آن از برخـورد بـا کـف کابین در امان بمانـد. البتـه در بعضـی از آسانسـورها، محفظـه فـراری در زیـر درب ورودی طراحی کرده اند که هنگام سقوط، سرویسکار به داخل آن پناه ببرد. امکـان دارد در بعضـی آسانسورها ضربه گیر در کف کابین نصب گردد؛ اما در مرکز آن سطحی چهارگوش به انـدازه قطر ضربه گیر به ارتفاع ۸۰ سانتیمتر در نظر گرفتـه شـده باشـد کـه همـان نقـش را ایفـا میکند.
شایان ذکر است که یک ضربهگیر کوچک دیگر نیز در امتداد یکی از دیوارههای چاهـک با ارتفاع بسیار کمتر در نظر گرفته شده که مابین دو ریل قرار میگیرد. این ضربهگیر مربوط به وزنه تعادل میباشد که چنانچه وزنه تعادل سقوط کرد، مستقیم با زمین برخورد ننمایـد.
وزنه تعادل مقدار وزنهای است شمش مانند، که با فرمول خاصـی، وزن آن محاسـبه شـده وهمانند کابین آسانسور در داخل ریلی حرکت میکند . این وزنه توسط سـیم بکسـلهـایی ازداخل چاهک آسانسور، مستقیم بالا رفته و از روزنـه هـایی بـه داخـل اتاقـک آسانسـور واردمیگردد. پس از عبور از روی فولی الکترو موتور چرخیده و مجدداً از بالا وارد چاهک شده وبه روی کابین آسانسور ثابت میگردد که حرکت آن عکس حرکت کابین میباشد؛ یعنی اگرکابین بالا باشد وزنه تعادل پایین است و زمانی که وزنه تعادل کابین بالا باشد، کابین پایین را میگیرد و نقش وزنه تعادل کمک به نیروی الکترو موتور است.

فرمول محاسبه وزن تعادل:

زمانی که از قسمت پـایینتـرین سـطح بـه داخـل چاهـک نگـاه مـی کنـیم، عـلاوه بـر ضربهگیرها، در یا قسمتی که در باز میشود، کلید STOP قرار دارد که با عمـل کـردن آن، برق الکترو موتور قطع و آسانسور دیگر حرکت نمیکند.
از طرف دیگر، دراین قسمت کلید حد پایین قرار دارد که نقشش این است کـه چنانچـه آسانسور بیش از حد به طرف طبقه پایین بیایـد، بـا قطـع بـرق الکتروموتـور آن را متوقـف میکند. عیناً کلید دیگری همانند آن، در بالاترین طبقه به نام حد بالا نصب شده است.
در قسمت پایین چاهک آسانسور، چرخ هرزهگردی وجود دارد که به آن چرخ هرزهگـرد گاوارنر گویند؛ از دور آن سیم بکسلی عبور کرده که یک طـرف آن مسـتقیم بـه موتورخانـه رفته و از روی چرخ گاوارنر اصلی چرخیده، مجدداً از بالا وارد چاهـک مـیشـود و تـا کنـار کابین ادامه یافته و به بقیه سیم بکسلی که از طرف دیگر چرخ هرزه گرد بالا حرکت کـرده، متصل و نهایتاً دراین نقطه به اهرمی وصل میشود که به کابین متصل است، چنانچـه ایـن اهرم کشیده گردد، ترمزهای اضطراری آسانسور به صورت مکانیکی عمل میکند. چگـونگی انجام این امر به این صورت است که بر روی چرخ گاوارنر داخل اتاقک آسانسور، چهارگوشی برجسته و گوشه دار قرار گرفته که با چرخیدن چرخ زاویه آن ضربهای به شـیطانکی کـه بـر روی آن با مرکز ۷ شکل تعبیه شده، میزند که باعث عقب رفتن شـیطانک از یـک طـرف و جلو آمدن طرف دیگر آن میگردد. حال زمانی که آسانسور با سرعت معمولی حرکت کنـد، دامنه حرکت شیطانک در حد طبیعی است.

چنانچه سرعت آن بیش از حد مجاز شود، به دلیل افزایش سرعت چرخش چرخ گاوارنر، نیروی گریز از مرکز باعث پرتاب بیشتر شیطانک به عقب از یک طرف و جلو آمـدن بیشـتر آن از طرف دیگر میگردد که در زوایای چهارگوش روی چرخ گاوارنر قفـل شـده و چـرخ را متوقف میکند . با توقف چرخ، سیم بکسل قفل گردیده و زمانی که کـابین در حـال سـقوط است و سیم بکسل ثابت، اجباراً اهرم را بالا کشیده که ترمزهای اضطراری به کار میافتند و کابین آسانسور متوقف میشود، به این ترتیب که با کشیدن اهرم به بالا کفشـکهـایی از دو طرف در داخل ریل آسانسور فرو رفته و باعث توقف آن میگردد؛ بهاین امر، پاراشوت گویند.
سیستم ترمز اضطراری به گونهای طراحی شده که ضمن انجام کـار مکـانیکی جریـان بـرق موتورخانه نیز قطع میگردد. در اصل، پاراشوت زمانی اتفاق میافتـد کـه سـرعت آسانسـور بیش از حد مجاز شده و ترمزهای اضطراری عمل کننده، آسانسور را متوقف نمایند.
هنگامیکه از داخل چاهک به سمت بالا نگاه میکنیم، زیر کابین آسانسـور را مشـاهده مینماییم که از کنار آن یک نوار پهن لاستیکی آویزان است و از داخل اتاقک آمـده اسـت، این نوار همان نوار برقرسان کابین میباشد . در بعضـی آسانسـورها زنجیـری از زیـر کـابین آویزان شده و به زیر وزنه تعادل وصل گردیده است که به آن زنجیر تعلیق گویند و نقش آن موازنهکردن بین وزن کابین و وزنه تعادل میباشد، زیرا با افزایش و کاهش سیم بکسـل هـا، امکان به هم خوردن فرمول وزنه تعادل وجود دارد . همچنین از طرفی دیگر، ریلهای کابین دیده میشود که نقش آنها جلوگیری از حرکتهای عرضی کابین میباشد

کابین آسانسور 

کابین آسانسور، محفظهای است که برای جابجایی انتقال افراد و بار در نظر گرفته شده است و دارای شاسی محکمی بوده که دور آن را با صفحههای فلزی محصور نمودهاند.
به طور استاندارد، هر کابین بایستی دارای دربی مجزا از درب طبقه باشد، ولی بعضـی از انواع آسانسورهایی که در قدیم ساخته میشـدند و هنـوز وجـود دارد کـه تنهـا دارای درب طبقه بوده و فاقد درب کابین میباشند . این نوع آسانسورها از جمله آسانسـورهایی هسـتند که هنگام حرکت به نظر میرسد دیوار جلو آن متحرک میباشد.
در داخل کابینها معمولاً شاسی انتخاب طبقـات و در کنـار آن شاسـی STOP ( توقـف کابین) و فن به اضافه شاسیهایی نیز برای باز کـردن و بسـتن درب وجـود دارد . همچنـین اکثراً ترازویی در زیر کابین تعبیه شده که چنانچه بیش از ظرفیت سوار شـوند، باعـث قطـع جریان برق موتور خانه و در نتیجه توقف کابین میگردد.
در روی کابین آسانسور دو کفشک وجود دارد که کابین را به ریل وصل مینماید؛ بـالای سر هر یک، منبعی از روغن قرار دارد و در طرف دیگـر، لـوازم ترمـز پاراشـوت و همچنـین دستگاهی وجود دارد که یک پریز بر روی آن نصب شده است . در کنـار آن علامـت N و R قرار دارد که اگر کلید روی N باشد، کنترل آسانسور به صورت اتوماتیـک و اگـر بـر روی R باشد، کنترل آسانسور به صورت دستی انجام می گردد کـه اپراتـور بـه وسـیله شاسـی هـایی میتواند کابین را به سمت بالا یا پایین حرکت دهد. اسم این دستگاه رویز است که یکی هم در اتاقک آسانسور در نظر گرفته شده است و هرکدام زودتر رویز کند، کنترل فقط از همـان جا انجام میگردد.
از دیگر تجهیزاتی که بر روی کابین وجود دارد، الکتروموتور درب بازکن است که توسـط نیروی الکتروموتور و تسمه انتقالها، درب کابین و گاهی اوقات درب طبقات را باز میکند.

عنوان : اصول و مبانی عملیات امداد و نجات
مولف : فرامرز فرج